"Ti lio thiam nih Ti in paam, Thing kai thiam nih thing in tla" ti mi phungthluk a um bang Khrihfa zong kan zumhnak hi thihpi ve kan herh. Khrihfa upa pakhat an rang a rak tlau i ramlak dinhhmun ttha kan phaknak paoh ah thla a kan campi lengmang. Kan hmuh hlei lo in Phungki ka tuakter lai tiah a kal i zarh 2 hnu ah amah tein a rak tlung te lai, nichuah lei ah a um ko tiah a kan chimh chin. Nihin kum 15 a rauh tiang an rangtum cu a tlung hlei ti lo. “Tlang” timi sullam cu "phentu" tinak asi i mahbantuk zumhnak ngei pawl cu tlang tthial lei siloin phentu tlang a nganter chinmi kan si. Heb. 4 : 12 ah "Pathian bia cu vainam kaphnih har nakin a har deuh" tiah kan hmuh nain Mk. 4 : 13f. ahcun lamdaak, lunglak, hlingbur hmanh a pah kho lomi a ti lila. A sullam cu nangmah le keimah, a tlaknak thinlung kha a biapi tuk. Hlan Pi le Pu chan ah an zumhnak der in tukforh tluknak an ngeih sual ahcun zarh, thla, kum tiin an sual tuahmi zoh in pulpit cung kai an i thloh (Baar). Cu tikah an i fahsak lo. A ni a tlin tikah Bawipa le mipi hmai ah sualthlahnak le ngaihthiamnak an hal. Nihin kan chan ah pehzulh hnik tuah u sihlaw hmaizarh caanhmang hnga pulpit cung kai kho kan um ti rua lai lo dah ka ti. Pathian bia (Bible) cu rel, ngaih, zumh, nunpi ding asi nain a chung kau lem lo in kan paw a fah caan ah paw domhnak ah hman, mangchiat caan ah chantling tang ah chiah, cu hmanh cu tawhhrenhmi kuang, bizu chungah hei ka lakpiak uh ti asi tawn. Mah bantuk zumnak nihcun Tlang tthial cu chim lo ei sual pawpawrh (Thli) zawtnak hmanh a damh lai lo. Jentailmi hna Pathian biaknak Jerusalem tual kha chawzuarnak le mifir kua i an canter ruangah Theipi kung chiatserhnak in tlang tthialkhawh zumhnak tiang a bia aa peh nak asi. Hi bia Jesuh nih a chim lio ahhin an hmai ah Oliv tlang, a tanglei ah Rili thi (Dead sea) a um taktak. Nain, a chim duhmi cu mit i hmuhmi Pathian thilser fing le tlang cimh, thawn ruangmang ding cu asi theng lai lo. An thinlung chung thilrit kha asi ko lai. Zumtu le Pathian karah dawntu thil kha tlang tiah tanhchunhnak lak dawh asi. Rev. Van Lo ttialmi ah, Khua pakhat Biakinn sak an duh i Mipi nih Biakinn cu khua lu lei a sannak ah an ti. Zumhnak a tthawng ngaimi kebai nute nih an inn hnulei hmunrawn ah tiah biatung a dirh ve nain aho hnatlakpi a tong lo. Puak chom in khua lu lei ahcun thla 3 chung an pumhpi. May thla a hung phak tikah thlichia a hrang i Biakinn thar an sakmi cu a rawk dih. A hnu an caih tthan tikah keibai nute chimnak an inn hnulei hmunrawn ah an tthial a ti. Minu nih Biakinn hi ka duhnak ah an sak lo caah rawk seh tiah thla a cam lai lo nain Pathian nih a thinlung zumhnak a hmuhpiak i khuami mi tamdeuh caah Biakinn pakhat cu an sak khawh ko lai tiah minu caah tthialpiak dawh asi. Ka miduh (Ngechit) ka co lonak kong tehte ka hun khan ta lai. Hakha, Tlanghrawn um Bawi fanu nih a rak ka uar. A hawinu sinin ka hmanthlak a ka cah i zeidang liangluang um in Karate cawnnak Shan bawgbi kua deldul le hnan-chiat-ku (Thingtan 2 hri he pehmi mituknak) he thlakmi ngelcel ka rak pek. Mithat ruaram lainawng phun pei asi hi tiah a zai an ti. A nau le an ttah ah mah pa nih an seh hna lai tiah tthihnak ah a hman an ti. A hnu i ka nawl len zongah duh ti hlah, Yangon ah an um i voikhat ka va leng hna. An inn tthat le an motor tthat cu. Maw khuazing, ka inn le ka lo hnga, ka motor ding vialte tiah ka thinlung tein ka hram len (maw ka thin tiah !) Pathian rian a ttuan tiah a rak theih ka ahhin khua rak ruah dawh in an chim than (zei bang ti awk tha mu...) Mah bantuk ka hmanthlak vialte kha a rannak in ka hlonh, mei ah ka khangh dih. I chiah rih ning law a tu pakhat nu hmanh hi ka co kho hnga lo. Vei __ te bantuk hin kop ngei loin ka vak rih hnga. Khrih he kan karah i co kho lo dingin dawntu, phentu (Tlang) a um ve sual ahcun.. kanmah lei in hlonh, khangh, hrawh hau phun maw, Pathian nih thawnpiak hau phun dah asi? Bawipa bochannak le lungtak thlacamnak nih “Tlang a thial khawh.” Thawngtha aa hrawmmi nan dihlak Bawipa nih thluachuah in pe ko hna seh!
“Christmas cu zeidah a si” tiah lam i aa chokmi a ho paoh khi va hal hnik tuah hna. Atanglei hna hi an in lehnak a si men lai:
Christmas cu chungkhar tling tein i hmuh ton caan, rawl ei ti caan a si.
Christmas cu laksawng i pek caan a si.
Christmas cu inn le lam vialte mei ceu dawhdawh in tamh caan a si.
Christmas cu Santa Claus nih ngakchia pawl tunu laksawng a phawt hna caan a si.
Christmas cu dawr thil man an thumh caan le dawr ah duhmi i cawk caan a si.
Acunglei bialehnak hna hi Christmas sullam he zeitluk in dah a hlat ti cu a fiang ko lo maw? Christmas cu Jesuh Khrih le khuaruahhar a simi achuahnak kong tu a si. Pathian minung ah aa cannak kong a si.
Khuaruahhar Hrinnak
Nu paw chung in bawhte a hung chuah tikah a lai hri an tan. Aka chung an thianh i zalawng tein an tahter. Tah aw a hung than tikah hringtu nu lungthin aa hnin. Hringtu Nu aa lawmh tukah a khuasiksem a hung chuak. Jesuh bawhte a chuah zan i a tah thawng nih Bethlehem cawrawl einak kuang in khuachung dihlak, cun mikip theihding tiang in vawlei pumpi a cul dih colh ve. Khuaruah har khuasik zan dai a si. Bawhte tah thawng “u-ngek, u-ngek” nih a paw le a hai he ni li chung Nazaret khua in Bethlehem tiang Joseph he a rak rami Mary thabat le zaangdih vialte a philhter dih. Cu lawngah cun Joseph zong a thawpi a hun chuah khawh ve.
Khuaruahhar Nungak Thiang Mary
Jesuh i hringtu a nu cu nungak thiang, pa he hmuh lo bak in fa a pawi i a hrin ti ahcun zumh awk a har tukmi, khuaruahhar thil a si. Mary le a pasal a si dingmi Joseph cu aa hammi an si caah nuva bang in an ih ti bal rih lo. Cu lio ah vancungmi Gabriel nih Mary sinah thawng a hung thanh. Messiah nu na si te lai, fapa na hrin lai i liannganbik fapa tiah kawh a si lai. Cu fapa cu pumsa in hrinmi a si lai lo. Thlarau fa, Pathian i a fapa a si lai. Pum hrimhrim in Pathian fa a simi Jesuh Khrih cu hringtu nu Mary chung in a hung chuak. Christmas cu khuaruahhar thil, nungak thiang paw chungin hrinmi khamhtu Jesuh kong a si.
Khuaruahhar Joseph Mang manhmi
Khuaruahhar thil a si chinchinmi cu Joseph nih Mary bia kha a zumh. Nupi caah a hammi, thit ding in a zohthlami, tlangval chim lo thlitu hmanh nih fak deuh in maw hranh sual lai kaw ti in a venmi a nungak nih Thiang Thlarau fa ka pawi hih tiah a ti tikah a zumh ko. Cu bantuk bia zumh ding cu pa sal sawhsawh caah thil har tuk a si. Joseph nih cun zumh awk ah aa harh hrim hrim lo. Khuaruahhar awk thil taktak a si. Joseph lung chungah zeitindah mah ti cun a si khawh hnga, tiin khualu khuataw tuaktan ding a si. Thinhung, hnahchuah, awlawkchawng in a thinlung cu cangcelh tisa toih bang in aa hlawk, aa thui, aa vamh, aa ngerh len ding khi a si. Asinain Joseph nih lung dai tein a tuaktan. Cu ti cun hnangam tein a zumh ko. Zeicah tiah Joseph kha vanmi nih an hung len ve caah a si. Amang ah vanmi nih Joseph kha ngakchiate min cu JESUH tiah na sak lai, a sullam cu a minung pawl kha an sualnak in a khamh hna lai tiah pei a rak chimh ve cang kha. Joseph nih lungawtawmnak samfa ngaw hmanh ngeih lo in Mary le Jesuh bawhte cu a dawt peng hna. Cu cu khuaruahhar tlak thil a si.
Khuaruahhar Bethlehem Khuate
Bethlehem khuate thengmang ah Jesuh a chuah cu khuaruahhar thil a si. Anu le apa cu Nazaret khua ah a ummi an si. Bethlehem cu Nazaret chaklei ke in nili lamkal ah a um. Thaizing maw, kiptuh maw tiin nau hmai hmuh lai i ngaih lio, paw le hai he nili chung ke in khualtlawn ding cu khualtlawn sawhsawh si dawh a si lo. Ahman. Joseph sinah Awkastas Sizar (Augustus Caesar) sin in milurel ding in mah chuahkehnak khua ah kal cio uh timi ORDER a hung phanh caah a si. Joseph cu David hringsor a si caah apu David a no lio i tuu a rak cawnghnak a chuahkehnak khua, Bethlehem tlanghrawn, fing le tlang hna hmuh than ding cun a chungkhar he namchan in Bethlehem lei ah kal a hau cang.
“Judea ram ummi Bethelhem khua, nangmah cu Judah ram khuapi hna lakah a hme bik na si naisai lo; Zeicahtiah nangmah chung hin hruaitu pakhat, ka mi Israel mi hna tuukhal a si dingmi cu a chuak lai” (Matthai 2:6; Mikah 5:2).
Tuan tein Pathian nih Joseph le Mary an khualtlawnnak ding lam cu a rak remh piak cang mi hna a si. Fahring lai nu caah a awlmi lam cu a si lo. Cu ticun Profet hna chimchung bia zong an hung tling.
Khuaruahhar Tlangautu Vanmi
Jesuh chuah zan cu khuaruahhar awk tlak khuasik zan dai a si. Bethlehem tlanghrawn i tuu cawng hna cu tlangautu vanmi hna thanhmi bia an zumh ruangah Jesuh hrinnak khua, Bethlehem lei ah an tuu run he an panh thluahmah. Vanmi nih thanhmi thawngtha cu:
“Nan sin i ka ratnak cu nan ca i thawngtha he a si, cu thawngtha nih cun mi vialte sinah lunglawmhnak a tlunter lai. Tuzan hrimhrim ahhin David khua chungah nan Khamhtu kha a chuak cang – Khrih Bawipa cu! Cun hihi nan ca i hmelchunhnak cu a si lai: ngakchiate pakhat kha puan in an zual i caw rawl einak kuang chung i an thlim kha nan va hmuh lai,” (Luka 2:10-12).
Caw rawleinak kuang chungah daizirziar tein aa hngilh hluahmahmi Jesuh bawhte cu Vanmi nih an chim bang in an va hmuh taktak. Tuukhal hna nih cun lunglawmhnak awthir he Mary le Joseph cu an tonmi thil kong an chimh hna. Van in hladawh hlarem a sami Vancungmi thawngtampi arunrun in an hung lang. An sakmi hlaremh dawh cu hi ti hin a hungthang:
“Asangbik van ah khin Pathian cu thangthat si (sunparnak hmu) koseh. Cun a dawtmi hna umnak vawlei ahhin remnak um ko seh” (Luka 2:14).
Khuaruahhar Caw Rawleinak Kuang
Ruat hmanh. Caw rawleinak kuang chungah Jesuh bawhte a ril ko, a ih ko cu khuaruahhar thil taktak a si. Misifak a simi a nu le a pa i an si canning a langhtercu sifah hmelchunhnak hmun le hma a si. Asangbik van in a rungtummi vanbawi hrinhriang nih a vanthutdan kaltak riangmang in caw rawleinak kuang chung celngel ah rak chuah cu! Asangbik le athukbik toidornak hmelchunhnak a si. Minung ruahnak nih a phanhbanh lomi Pathian thinlung, Pathian toidornak lungput hmelchunhnak a si fawn. Pathian cu a niambik misifak ca zongah a si, siarem le zalawng in khua a sa kho lomi hna a dawtu le zawn aruahtu zong a si.
Khuaruahhar Arfi
Jesuh chuah zan cun voiding nakin van thiang hiarhiar in a um. Zilthli nem nih chak lei in thlang lei ah din tein an hung hran. Khua zong a sik deuh fawn. Cu zan thengmang ah arfi ceu pakhat a rak langh ve cu khuaruahhar awk thil taktak a si. Nichuah lei in mifim hna nih cun an theih colh. Judah siangpahrang chuah langhtertu arfi ceu a si ti cu. Hi mifim hna cu an sal le pawl he Kalauk keng cung cit in meng 1,000 renglo a hlami khualtlawn lam zawh in Jesuh hmuh dingah arfi cu an rak zulh. An sunsak bikmi Sui, Farenkinsen le Mura zihmui ken in Jesuh bawhte pom lai i ngaih buin Bethlehem lei panh cun an i thawn ziahmah. Mithiang chungkhar umnak Bethlehem cu zeitikah dah kan phak hnga tiin nikhat hnu nikhat, zankhat hnu zankhat an i thawn thliahmah. Jesuh, Khamhtu cu kan laksawng kenmi pawl pek in kan pom lai. Cu lawng cu an ruat. Chun nilinh le zan khuakik zong nih an lungthli saduhthah cu a hrawk kho lo. Khuaruahhar Arfi cu mitthep lo ti awk in an zoh i an zulh.
Khuaruahhar thil a simi Pathian Minung Aacannak
Christmas i khuaruahhar thil a sinak bik cu Pathian i minung ah a rak icannak kong hi a si. Nu nih cun fahrin timi hi an nunnak hrapcheu thap in an tehmi a si caah an hngalh. Pa nih cun nun nih a tep ve lo hrat cang ahcun fangeih timi a har le sullam a ngeih zia hi nu tluk in hngalh khawh a si lo. Asinain Jesuh Khrih chuah zan ah cun Pa zong nih Jesuh chuah khuaruahhar thil a sinak cu sullam phundang in an hun hngalh ve cang. Khuaruahhar thil a si nak cu minung phung in hrin sawhsawhmi kong si ti lo in Pathian i minungah a rak icannak a si. Pathian nih minung sinak aa lak venak, minung sining aa hrom venak kong a si.
Mithiang Paul nih cun hi ti hin a phuan:
“(Jesuh Khrih cu) Pathian sinak kha a ngeih zungzalmi a si ko nain hramhram in Pathian tluk si awk kha cuh awkah a rel lo. Amah lungtho te tu in cu vial cu a hlawt dih i sal sinak tu kha aa lak; Minung bantuk ah a cang i minung mui in a lang.” (Filipi 2:6-7)
Khua a ruat setmatmi Khrihfa pawl nih cun an fiang cikcek:
Jesuh cu minung aa cantermi (aa lawhtermi) Pathian a si lo.
Cun Pathian aa sitermi minung zong a si fawn lo.
Asinain Jesuh cu Pathian tling le Minung tling akomhmi a si.
Jesuh cu Pathian-Minung a si.
Cu caah a nu Mary tangah hnukthlum a dopmi Jesuh bawhte kan hmuh tik ah minung titsa le thi a ngeimi Pathian kan hmuh le kan zoh kha a si. Cucu khuaruahhar thil a sinak cu a si. Mary le Joseph hmang in vawlei tuanbia ah a um bal lomi Pathian i minung i cannak kong cu khuaruahhar thil vialte lak ah khuaruahhar awk a tlakbikmi KHUARUAHHAR THIL (MIRACLE) cu a si.
Jesuh cu titsa le thi in a chuak vemi bawhte a si ko. Asinain minung (Pa) nih thlahmi CI ruangah si loin amah Pathian hrimhrim nih khuaruahhar thilsernak in minung titsa ah a rak i cannak tu a si deuh. Cu cu Pathian kong tuaktan thiam (theologian) pawl nih Pathian minung ah aa can (incarnate) tiah an ti. Asullam cu Latin holh a simi carne “titsa” (flesh) ti nak a si.
Pathian minung ah a rak i can hnawhchannak zong kan hun hngalh. Zeicahtiah Vanmi nih Joseph cu: “Amin ah Jesuh na sak lai. Zeicahtiah a mihna kha an sualnak in a khamh hna lai,” (Matthai 1:21) ti nak a si. Pathian nih minung a rak i can le vawlei titsa si nak a rak i hrawm ve nak cu kan sual tlanhnak caah amah pum hrimhrim aa pekchanhnak a si.
Hi vawlei titsa le thi a ngei ve mi, minung a si ve mi bawhte cu vawlei titsa le thisen a ngeimi minung (upa) ah a hung tthang. Cu ti cun an roi lai zan ah changreu kha a lak i thla a cam (lawmhbia a chim). Ahnu zultu hna kha hi tin a chimh hna. Hi hi nan caah ka khuaimi ka pum (titsa) a si. Keimah philh lonak ah ei uh a ti hna. Hrai zong kha a lak ve i thla a cam than. Hi hi nan caah ka thletmi ka thisen a si, ka biakamthar fehternak caah a si tiah a ti. Athaizing ah a pum cu tuk le velh le khuai a si. A minung misualmi kan nih vialte tlanhnak ding caah a thisen zong a hnak in a hung luang.
Asi ah Christmas cu na caah zei dah a si kun? Christmas cu Jesuh kong a si. Jesuh vawlei ah a rung tum i minung titsa le thisen a rak i hrom ve nak, Pathian nih minung sinak a rak i hrom ve nak KHUARUAHHAR CHUAHNAK KONG a si. Jesuh tel loin Christmas tuah sual hlah usih.
Keimah pumpak in thawngtha tial caan ka ngei kho deuh lo i Laimi lakah kan Pa pakhat a simi Sangpui Pa(Rev. Dr. Sang Awr) thawngtha hi a mah upat peknak in December thlathar dong cio hna u sih.
F.Za Thang KL
Biahmaithi: Kum fate Christmas caan kan phan lengmang i a phunphun in kan lawmh tawn nain a hlun ti a um kho bal lo. December ni 1 Sweet December kan phak hin lunglen hna a zual. Khuaruahhar ngai a si. Voikhat cu Asho Chin Christmas ah phungchim an ka thiah i aa pummi an tam ngai. Khrihfabu dang maw nan sawm hna tiah an pastor pa ka hal i Khrihfabu dang kan sawm hna lo “Christmas Khrihfa” an tam i a si ko. Kumkhat chungah biakinn voikhat hmanh a phan bal lomi zong Christmas ni ah cun an rak chuak dih a ti duhnak a si. Hi tlukin a sunglawimi le kan sunsak bikmi Christmas puai hi zeibantuk thinlung he dah kan don lai ti hi tukum Christmas ah ruat hna u sih ti ka duh.
Christmas Thawhkehnak: A fawinak in kan chim ahcun Christmas cu Bawi Jesuh Bethlehem khua a chuahnak in aa thawk kan ti khawh. Christ (Kristos: Grk.) ti cu chiti thuhmi tinak a si i, Mass cu puai tinak a si. Pathian nih chiti a thuhmi a fapa Jesuh chuah lomhnak puai tinak a si. Jesuh a chuah cangka in Christmas puai cu an tuah lo. Kum zabu 4 hrawngin mi tlawmte nih an thawk i zabu 6 hrawngah cun an tuah ngai cang. Cuticun biatak deuh in an hun tuah chin lengmang i vawlei khua zakip nih Christmas lomhnak puai cu an tuah. Ram kip cozah zong nih zungkhar ni an tuah i luatte le sunglawi ngai in tuah a si.
Messiah Chuahnak: Biakam Hlun chungah Profet hna nih vawlei khamhtu Messiah a chuak te lai tiah an rak chim chung. Ramdang kut tangah sal an tlak i harnak an ton caan ah Messiah a ra lai i luatnak kan hmuh lai tiah an i hnem tawn. Cu Messiah cu ngaknu dawhdawh le mirum siangpahrang chungin a chuak lai tiah an awrh. Asinain Judah ram ah khua hmete Bethlehem khua ah sifak zeirel lomi mi nauta chungin a chuak. “Maw Bethlehlem nangmah cu Judea khua a hme bik lakah naa tel nain nangmah chungin Israel hruaitu a chuak lai” (Mikah 5:2) tiah Profet Mikah nih a rak ti. Minung nih cun siangpahrang thutnak, bawi le mifim an tamnak, biaknak lei hruaitu upa an tlinnak Jesusalem khualipi ah a chuak te lai tiah an ruat nain Pathian ruahning a rak si lo. Nauta bik dirhmun in toidornak thinlung he Jesuh cu vawlei ah a ra. Hla phuahtu Emily Elliot nih, “Na Bawi thutdan le suiluchin kha kaltak in, Vawleicung mi vialte ca na ra.......... Sihmanhseh nautatnak in hrinnak kha na hmuh, Vawlei ah toidornak na in” a ti.
Khrih Thinlung: Jesuh vawlei a rat hi midang zawnruahnak in aa thawk. Pathian nih vawlei a dawt tuk caah a fapa ngeihchun a kan pek (Johan 3:16). Dawtnak le thlachiat ruahnak in a khat. Nautatnak le toidornak he a ra. Hi lungput nih vawlei kha a thlen. Pathian sinak kha a ngei ko nain amah lungtho tein sal sinak tu kha aa lak; Minung bantuk ah a cang i minung mui in a lang; Mi toiah aa dor i nawlngaihnak lam kha thih tiang in a zulh (Fil.2:3-8). Pathian sinak in minung sinak chungah a hung luh hi minung hna zawnruahnak le khamhnak caah a si. Cucaah Christmas thinlung kan timi cu hi lungput in a ra putmi a si.
Herod Thinlung: Vawlei cungah thil biapi a chuah tikah a ralkahmi thil a um tawn. Cucu Jesuh thinlung le Herod thinlung in a lang. Christmas thinlung a hrawktu lungput thalo a si i tih a nung ngai. Herod cu mi puar bawi thalo ngaimi a si. A nupi Meriame a thah. Cun a nupi nu le a ta le a thah fawn hna. Amah hrinmi a fapa le pahnih Alexander le Aristobulous a thah hna. Jesuh a chuah ka ah thah awk ah a kawlter hna. Jesuh a hmuh lo caah kum 2 tang ngakchia a thah dih hna. A thih lai ah tlangbawi vialte zong a thahter hna. Hnahchuahnak thinlung, keimah tinak thinlung, mah zawn lawng i ruahnak, sifak santlai lomi cungah dawtnak zawnruahnak zeihmanh a ngei lomi a si. A lung chungah midang harnak pek le huatnak le thahnak lawngte a khat. Nupi le fa le hmanh a that ngammi cu vawlei cungah amah bantukin minung an har lai. Hi ruahnak thalo nih Christmas thinlung: daihnak, lomhnak le hnangamnak kha a hrawk dih.
Christmas Thinlung: Christmas thinlung kan ti tikah Jesuh chungin a chuakmi lungput in a rami a si. Lawmhnak le thanuamnak a tam caah Christmas caan a phak lai cu kan i ngaih dih. Khuate lei le bang ahcun vok lawng siloin caw le sia tiang hna an thah i nuam tuk in ei le din he an hman. A cheu nih Christmas kha zu le sa in a dongmi kan um lai. A leng taksa nuamhnak in a dongmi zong kan um lai. Hla dawhdawh saknak le ngaihnak in a dongmi kan um lai. Hawikom tha hna he i tonnak le i hawikomhnak a dongmi kan um lai. Chungkhar aa hmu bal lomi hna tonnak in a dongmi kan um lai. Inn dawhte tamhnak in a dongmi zong kan um lai. A phunphun in kan don cio i Jesuh chuah lomhnak a si cio caah an tha dih ko. Asinain kan Bawipa Jesuh vawlei ah a rat chan le Christmas nih a kan phurhmi lunglomhnak le daihnak hmu loin Christmas hi hman khawh an si caah thuk deuh in Christmas a tanglei bantukin thinlung kha kan ruah a hau.
1) Christmas Thinlung cu Dawtnak a si: Pathian nih vawlei a dawt tuk caah a fapa ngeihchun a kan pek (Johan 3:16). Minung zawn a ruah caah minung hna khamh awk ah Bia cu titsa ah a cang i minung lakah khua a sa ( Johan 1:14). Minung mui in a lang i a kan dawtnak kha a nunnak in a langhter. Jesuh nih “Keimah kan dawt hna bantukin pakhat le pakhat nan i dawt awk a si. Pakhat le pakhat nan zawn nan i ruah ahcun mi nih a ka zultu nan si kha an hngalh lai” (Johan 13:34-35). Cu dawtnak cu Pathian nih Bethlehem caw inn ah a chuakmi naute Jesuh in a langhter. Bethlehem dawtnak in aa thawk i Kalvary dawtnak tiang a phan. Hi dawtnak cu midang zawnruahnak a si. Christmas thinlung cu midang cungah dawtnak, zawnruahnak, zangfahnak ngeih tehna a si. Cucaah Christmas caan ahhin sifak santlai lo, lungre a theimi le harnak a tongmi hna zawnruahnak le bawmhnak caan a si.
2) Christmas Thinlung cu Toidornak a si: “Kei cu mi nunnem le mi toidor ka si caah ka nun hi i cawn u” a ti i toidornak kha a nunnak in a langhter (Matt.11:29). Pathian fapa a si ko nain mi toiah aa dor i nawlngaihnak lam kha vailam cung thihnak tiangin a zulh (Fil. 2:8). A nu Mary zong nih toidor ngai in “A salnu hi hi tluk nauta ka si nain Bawipa nih a ka philh lo”a ti (Luk. 1:48). Pathian cu toidornak thinlung a ngeimi kha a duh hna. “Bawipa na duhmi cu raithawinak a si lo, toidornak thinlung le nawlngaihnak tu a si” tiah David nih a ti (Salm 51:16-17). Toidornak le nautatnak he Bethlehem caw inn ah a chuak i ruamkai phorhlawtnak, keimah tinak thinlung nih Jesuh a tong kho lo. Pathian sinak a ngei ko nain cu vialte cu a kaltak i (kenotic) minung sining chungah a luh bantukin Khrihfa taktak kan si ahcun kan kaltak a herhmi thil tampi a um ko lai. Sifak le santlai lo tete a simi tukhal hna zong nih toidornak thinlung an ngeih caah a hmasa bik Jesuh chuah lomhnak Christmas a tuahtu an si. Toidornak lungput a ngeimi cu miding an si. Joseph zong miding a si. Asinain Herod bantuk lungput a ngeimi nih Jesuh chuah lomhnak cu an tuah kho lo. Nahchuahnak le thahnak tu an tuah. Kha chan lio biaknak lei hruaitu Farasi hna zong nih Jesuh chuah lomhnak an tuah kho ve lo. Zeitintiah Pathian kha a leng lei zohnak lawngin an thangthat i, an chunglei cu thlan bantuk a si caah a thurmi ruahnak in an khat. Jesuh cu lungthin a thiangmi le toidornak thinlung a ngeimi lawng nih ton khawh a si.
3) Christmas Thinlung cu Remnak a si: Jesuh a chuah zan ah vancungmi nih, “A sang bik van ah khin Pathian cu sunparnak hmu ko seh; Cun a dawtmi hna umnak vawlei ah remnak um ko seh” tiah hla an sak (Luk.2:14). Jesuh vawlei ah a rat hi minung le minung kar ah siseh, minung le Pathian karlak ah siseh remnak hleidonh awk ah a si. Pawl zong nih Jesuh Khrih thawngin minung kha Pathian he remter kan si a ti (Rom 5:1-5). Ngaihchiat lungretheihnak a tongmi hna le lungthin tha a bami hna caah daihnak le lungfak le thinlung kuai in a ummi hna caah hnangamnak pek awk ah a ra. “Re a theimi le thil a ritmi vialte hna ka sinah ra tuah u, dinhnak kan pek hna lai” a kan ti (Matt.11:28). Judahmi le Zentelmi karlak ah remlonak, mirum le mi sifak karlak ah thleidannak, nu le pa karlak ah thleidannak vampang kha chimh dih dingah a ra. Christmas caan kan phak tikah kan rem lomi hna le kan huatmi hna he remnak ser caan a si. Pathian he kan karlakah a kan thentu vampang kan chimh dih a hau. Ngaihthiamnak lungthin le remnak thinlung he Christmas kan don ahcun lomhnak he Jesuh kan ton khawh lai.
4) Christmas Thinlung cu Peknak a si: Pathian nih a kan dawt caah a fapa Jesuh a kan pek hi peknak vialte lakah a sang bik a si. Jesuh a chuah lioah laksawngte he a rak biatu an um. Jesuh chuahnak kong kha vancungmi nih an chimh hna bantukin Bethlehem ah an kal i Jesuh kha an biak. “The Greatest Story Evertold” timi cauk chungah tukhaltu nih Jesuh kha tu fate laksawng an pek tiah an tial. Nichuahlei mifim hna zong Bethlehem ah kal i an khup an i bil i an biak. An zal chungin laksawng an i chuah i Sui, Frenkensen zihmui, Mura zihmui kha an pek (Matt.2:11). Cucaah Christmas hi midang laksawng pek caan a si. Pathian nih a kan dawtnak sang bik a fapa a kan peknak kan ruah tikah kan si khawhnak sang bik tiang kan pek a herh. Hla phuahtu Sir Isaac Watts nih
“Ka ngeih vialte pe hmanh ning law laksawng a tam tuk bal lai lo; A sung bik zaangfahnak caah pum le thlarau pek ka duh ko,”a ti.
Kan sining vialte kha amah pek dingin a kan duh. Cu hmanh ah cun Pathian a kan dawtnak cu kan cham cawk lo. Pawl nih cun a kan zangfahnak a nganmi ruangah “A nung in pekchanhmi raithawinak bantukin i pe tuah u” a ti (Rom 12:1-2). A bikin Christmas thinlung cu midang caah peknak a si bantukin kan thinlung, kan chawva, kan sining dihlak in Pathian sinah kan pek awk a si. Cun kan mithmuh khawh mi kan minung hawi caah siannak ah kan pek caan a si. Mi harmi re retheimi cungah siannak in mi bawmh caan a si.
Tlangkawmnak: Christmas thinlung nih cun mah zawnruahnak, keimah ti lungput, phorhlawt ruamkainak, huatnak le rem lonak vialte a loh khawh nakhnga a kan cawnpiak. Khatlei kap in Christmas thinlung nih a kan fialmi cu midang cungah dawtnak, zawnruahnak lungput, toidornak lungthin, dinfelnak ziaza, ngaihthiamnak le remnak thinlung, siannak he peknak thinlung hna an si. Khrihfami lakah “Keimah” ti hi a thang ngai i “Amah,”Kanmah” “Anmah” ti bantuk thawng hi theih a si tuk lo. Zumtu caah kan kaltak ding thil a tam ko lai. Khrihfa taktak kan si ahcun Bawi Jesuh nih Pathian sinak a ngei ko nain a kaltak (kenotic) i minung chungah a luh bantukin “Keimah” ti bantuk ruahnak thalo le mah zawnruahnak kan sining kha kaltak ding in “Christmas Thinlung” nih a kan sawm. Christmas lawmhnak nan cungah um ko seh.
Rev. Dr. Sang Awr (Sangpui pa) a nun lio thawngtha chimmi a si.
A hmasa bik 2004 Malaysia Mie hruaitu upa (Lehlang hawikomhnak) Chairman Thla Dun ,Aive Vice Chairman I Tluang Awr ,Hniarlawn Vice Chairman II Hrang Lian Thang ,Haiphai Secretary Than Hu ,Chuncung Asst. Secretary Mual Awi ,Vanha Treasurer Run Uk ,Beute Auditor Pastor Hram Cung Hnin ,Vanha hna hi an si.
Committee members 01. Vai Maung ,Dauchim 02. Saya Ral Eng ,Phai 03. Tum Hmung ,Chuncung 04. San Myint ,Tiphul 05. Hramh Cung ,Hranhring 06. Biak Kam ,Lunghnam 07. Hniar Bik ,Farrawn 08. Za Ceu ,Cin Khua 09. Hu Thang ,Ruan 10. Lung Nawl ,Hniarlawn 11. Mang Bik ,Aive 12. Mang Bik ,Hmaikhah hna an si.
2005-2006 Hruaitu upa hna Chairman Run Uk ,Beute Vice Chairman Lung Nawl ,Hniarlawn Secretary San Myint ,Tiphul Asst. Secretary Tha Hei ,Dauchim Treasurer Nawl Ci ,Halta Asst. Treasurer Esther Sung Hnem ,Vanha hna an si.
Committee members 01. Vai Maung ,Dauchim 02. Saya Ral Eng ,Phai 03. Tum Hmung ,Chuncung 04. San Myint ,Tiphul 05. Saya Tial Hlei Mang ,Haiphai 06. Biak Kam ,Lunghnam 07. Lung Nawl ,Hniarlawn 08. Hniar Bik ,Farrawn 09. Mang Bik ,Aive 10. Za Ceu ,Cinkhua 11. Mang Bik ,Hmaikhah 12. Hu Thang ,Ruan hna hi an si.
2007 Hruaitu upa hna 01.Chairman Tha Hei ,Dauchim 02.Vice Chairman Za Biak Lian ,Vanha 03.Secretary Saya Cung Awr ,Beute 04.Asst. Secretary Peng Kam ,Farrawn 05.Treasurer Hrang Ceu ,Hmaikhah 06.Asst. Treasurer Sui Hmung ,Tiphul hna an si.
Ruahnak petu: Duh Bik ,Hniarlawn, Pek Cung ,Hniarlawn, Biak Kam ,Lunghnam, Sayamah Tha Mi ,Nabual, Than Cung ,Hmaikhah.
Kum 1nk Inndang (Biakinn hlan ) chuah kum 2008 hruaitu upa hna Chairman Saya Ral Eng ,Phai Vice Chairman Vl.Tha Hei ,Dauchim Secretary Pu Mual Chum ,Aive Asst. Secretary Saya Cung Awr ,Beute Treasurer Pu Sui Hmung ,Tiphul Asst. Treasurer Pu Cuai Hmung ,Haiphai hna an si.
2009 hruaitu upa hna Chairman Pu Sui Hmung, Tiphul Vice Chairman Pu Mang Bik,Aive Secretary Saya Cung Awr, Beute Asst. Secretary Pu Hrang Nawn, Farrawn Treasurer Pu Al Hniar, Hniarlawn Asst. Treasurer Vl. Tha Hei, Dauchim
Bawmtu upa hna Pu Sang Ceu Hniarlawn Pu Tawk Hlau Fiarti Pu Tluang Zel Nabual Pu Rual Hei Hranhring Vl. Ro Tum Rinte Sayamah Iang Tha Pa Lunghnam
2010 Hruaitu hna Chairman Pu Sui Hmung, Tiphul Vice Chairman Pu Ni Ceu, Farrawn Secretary Saya Dar Lian ,Ruan Asst. Secretary Pu No Dun, Hniarlawn Treasurer Pu Mang Bik, Aive Asst. Treasurer Vl. Ro Tum
Bawmtu Khrihfa upa hna Pu Ni Peng , Dauchim Pu Tluang Zel, Nabual Pu Thawng Ling, Haiphai Pu Van Biak Thawng, Phai Pu Tawk Hlau, Fiarti Pu Cung Uk, Vanha
2011 hruaitu upa hna Chairman Pu Tial Mang,Rinpi Vice Chairman Pu Tluang Awr, Hniarlawn Secretary Pu Van Biak Thawng, Phai Asst. Secretary Pu Ni Ceu, Farrawn Treasurer Pu Mang Bik, Aive Asst. Treasurer Pu Ni Lian, Tiphul
Bawmtu upa hna Pu jonathan Dauchim Pu Tial Thang Hranhring Vl. Chan Hlei Thang Vanha Vl. Ro Tum Rinte Pu Hrang Hmung Hairawn Pu Tluang Zel Nabual Pu Bawi Uk Haiphai Vl. Tial Bik Thang Lunghnam Vl. Jh. Ceu Mang Ruan
Note: Kum le kum kar ram 3nk kal ruangah thlenmi upa min kan langhter lo. Kan tuanbia le kan riantuan ning tete duhsah in kan hun peh than te lai. Palhnak le chambaunak ah ruahnak kan pe cio hram uh.
Laimi, Zomi aa timi paoh nih puai phunkhat kan ngeihmi cu Tho, Fanger, Khuado… tiin kan auhmi Tanreh puai hi a si. Kan hnulei kum 4-5 hrawng in Muko Mekazin ah Lai Tho kong an rak ṭial lengmang i lunglawmh awk ngai a si. Kan tuahning le kan hmanning aa dang lai nain atu keimah hngalh vemi Khualsim miphun pawl nih Lai tho an hmanning a tawinak in ka hun langhter ve. Khualsim miphun nih Tanreh puai tiah an auh. Tanreh puai a si bantuk in an cinmi lo chung thlaithar laak dih hmasa hrimhrim a hau. Cucaah thlaithar a la dih lomi an um ahcun khuapi nih va bawmh le va laakpiak dih an si tawn. Lo chung ah zei te hmanh taang hlah seh ti duhnak a si. Cuticun khua upa pawl nih zeitikdah Tho kan tuah lai ti in khiah a si. September ah tuah a si tawn. Zolei thlawh kum ahcun thlaithar a hnut tawn caah hnu deuh ah tuah a si ve. Atu October thla theng i kan tuahmi cu siangngakchia hngah pah in sianginn khar hngah a si ruang ah a si. Ni sarih chung tuah a si tawn caah a saubik le a nuambik puai zong a si. Ni 1nak:
Purtlak ni
Mah le inn pawng le khuachung lam vialte thianhhlimhnak tuah cio a si. Cu pinah, zarh khat chung i eidin ding vialte timhlamh ni zong a si. Eidin dang pinah, innkip nih chang (sang) irin cio a si fawn.
Ni 2nak: Mithi ni (or) Thidan ai
Kum khat chung i mithi ngeimi paoh lamhla lamnai in rak ṭhutpi a si. Kut lawng in va len phung a si lo. Ar, phaisa ti bantuk he va kal phung a si. Hi ni ah mithi khua in mithi pawl an ra ve ti ruahnak an ngei. Cucaah, mithi caah zu, rawl a dangte in hunh a si. Mit hmuh loin mithi pawl nih an rak ei tawn tiah ruahnak an ngei. Hitihin, mithi kha kum thum chung rawl hunh lengmang a si. A rak lengmi khual pawl kha ṭhate in dangh le zitmuai an si. Ni 3nak:
Nauchang Khen ni
Kum khat chung i nau ngeimi vialte nausang tuah ni a si. Tho puai phanh hlan i nau
ngeimi vialte nau chang tuah dih a si. A thla lawng a si zong ah Tho puai khelh in nau chang tuah khawh ve ahcun kum khat a tling cang tiah kum rel a si. Fapa a ngeimi nih nau zu ah zu bel pahnih le nau chang zual (ruava) 20 cio (lehmah 10 hrawng a sau i a ngan hi letmah pahnih velchum hrawng) tuah a si. Fanu ngei pawl nih zu bel khat le nau chang zual 15 cio tuah a si ve. Cun, bawichang timi letmah 15 hrawng a sau i a sum lehmah pathum hrawng a simi zual hnih cio tuah chih a si. Cucu khuabawi le upa caah tuahmi a si. Nau chang tuah hi a har tuk tawn caah mah le rualchan cingla le nungak tlangval sawm in tuah a si tawn i inntek nih rawl dangh a si.
Ni 4nak: Nauchang pekmi
itimh ciomi zu le chang kha khuabawi inn ah chuahpi dih a si. Nau ngeimi nih mah naute cio pom in khuabawi inn ah chuahpi a si. Fapa orhlei ah fanu kehlei ah tiin artlang in ṭhutter i thlacam tiphultu nih
(khuabawi theng a si lo zong ah) ngakchia an ngan a dam nakhnga, khua le ram caah bochan tlak fanu fapa an si nakhnga Khuahrum sinah thla an campiak hna. Thlacamtu nih a kaa in zu a hmawm i ngakchia lucung ah a phut hna hnu ah a thlacam cu a dihter. Cuhnu in a chuakmi an zate chang le zu eidin a si. Cu an ei dih hnu ah paih thawk colh a si. Ngakchia tete an ipai hmasa i a hnu deuh ah tlangval pawl, cun patling upa pawl, a hnu cem ah tluang le lai tiah ipaih a si. Hi paihnak ah aho paoh itel khawh asinain thinhun phung a si lo. Nu nih paih zoh phung a si fawn lo. Idenkhawnnak a si an ti.
Ni 5nak: Zamual ni
Hi ni ah inn khat kawm rel khat cio khuabawi inn ah bur cio a si. Rawl tampi hung kan pe tiah khuahrum sinah thlacam tiphultu (puithiam) nih thlacam a si. An burmi tirawl kha khuachung i santlai lo deuh paoh an ṭhenhphawt hna. Hi ni ah lo thar vah ding i phawt a si i kum khat chung biaceih ding vialte zong ceih dih a si.
Ni 6nak: Tho ulh ni
Khuachung ah awn-au, khuangdar tum phung a si ti lo. Khuachung ah khual luh phung zong a si ti lo bantuk in khuami zong khualeng ah chuah phung a si lo caah Tho ulh ni tinak a si. Vokpa sumli le zu bel 2 he khuahrum biaknak mual ah va kal in vok va thah a si. Vok
an thah dih hnu ah hitihin thla an cam. Kumhlun kan tan hnong Lungawi thinnuam sopar in Kumthar kan pha Kumpi kan tanlet
Ni 7nak: Pipu sang phurh ni
Pipu tlawn ni ti zong in auh a si. Nau ngei pawl nih arlu 20, arti pum 200, fang pung 2 le chang chuancia zual 10 he an pipu inn ah va kalpi a si. A pi le pu nih vok sum 4 thahpiak
ṭhan a si ve. An rak kenmi ti rawl pawl an pi le an pu chungkhar nih ei a si i an thahpiakmi
voksa cu an tule nih ei a si ve. Mah duhduh in ei phung a si lo. A zan ah zu an dingṭi i nuam ngai in an um. Khualsim Tho tuahning hi a tawinak in ka hun ṭialmi a si. Hi bantuk thengte in a tuahmi Laimi ah kan um lem lai lo tiah ka ruah. Atu chan zong ah Khualsim khua cheu khat ahcun hi bantuk te hi a tuahmi zong an um rih ko. Khualsim ti tikah Falam peng ah khua 10 an um i Hakha (Mi-e) peng ah khua 5 an um. Cun, Khualrawn ah khua 6 an um ve.
Khrihfa le Lai Tho
Khrihfa zumhnak a hung chuahka te ah Rev. Za Duh timi (A khua Lumbang) Missionary in K. Haimual (Khualsim khua) ah a rak um bal. Lai Tho timi cu khuavang (Satan) ta a si a ti i Lai Tho tuah cu a hrawhpiak hna. Cucaah Haimual khua ah kum 4 chung Tho puai tuah loin an um. Asinain a pawngkam khua (Khualsim a si vemi) Rallawn, Tualzen, Simpi, Haithar, Khuahlun pawl nih ngol lo le hmante in an tuah zungzal caah Pastor nih a hrawhpiak kho thai hna lo. Atu fimchan a hung si deuhdeuh, Khrihfa biaknak le kan nunphung aa thleidan zia zong kan thiam deuhdeuh caah lunglawmh awk ngai a si.
Theihternak: Hi capaar cu Pu Nah Thang (Farthawk, Falam) nih Muko Mekazin ah a tialmi chung in laakmi asi.
