NAU CHANG PHORH

             Chang timi kan Lai nunphung ah  philh awk a tha lo mi hrel awk a tha lo mi thil pakhat a si. Zeiruangah dah Chang hi kan Pupa hna nih Puai an tuah fatin an philh bal lo. Zei an tuah poah Chang hi a tel peng hnga tiah ka ruat. Chang hmanh ah khin. Fathau (Facang) sawhsawh khi a si lo. Kan Pupa hna nih an tuah bik mi cu Laifang (Fathau) le Banhla an cawh mi 4 in le 5 in karlak sau in an tuah. Cun Diameter hi 1 in le 3 in kar lak in an rak tuah tawn. Cucu Banhla hnah Mei or Nitlang ah an ai. Ai timi cu a ro dih lak khi a si lo. A hnaang chuak in an tuah. Cun Chang cu an tuah. Hi Chang hi Tho puai, Hau puai, Nau Chang Khen, Nau Chang Phor , Bawite bawi, ti hna bantuk puai caan ah hin a tel peng mi Chang a si.

          Chang hi a sullam fiang tein a ka chim kho tu an um lo nain, kei mah pumpak nih ka hun ruah ningah, Chang cu a tlor. Ai seng. Banhla cu a tlum. Cu tik ah Dawtnak Thlum timi hi kan pupa hna hmurka cuang khun holh a si.Dawtnak thur an ti bal lo. Dawtnak khaa an ti bal lo. Dawtnak Lin/kik an ti bal lo. Na dawtnak thlum ti hi cu an ti tawn. Fathau cu ai seng mi a si caah khat le khat kan ii dawtnak hi Chang bantuk kan senghter ti hmelchunhnak ah a si kho men tiah ka ruat.

        A tu ka tial lai mi hi Nauchang phorh timi kong a si. Laimi tampi chung in Falam, Zaniat, Ngawn, Hakha, Senthang lei le a dangdang , Mi e, Zokhua lei nih an ngei maw cu ka thei lo. A tu ka tial mi hi cu Khualsim miphun hna lak ahcun nihin ni tiang an hman peng mi a si. Kan Chin Nunphung pakhat ah Mino pawl zong nih hmai lei caan pi tiangah ka zulh awk ah a tha mi Nunphung pakhat a si ti zong in ka hmuh  caah ka rak tial mi a si.

          Vawlei cung ah hlan chan ahcun Nu (feminine ) le Pa (Masculine) karlak tleidannak a rak um. Chin miphun sin ah hin a um rua lo ti awk a sinain, a rak um thiamthiam ko. Cucu zeidah a si ti ahcun “ Nu khua le Sakhi khua” timi holh an ngei. Nu pawl cu phunhrawmtu men an si ti a si. Pa cu phuntung tu ti an si. Cun hringtu nu le pa zong fanu le va an ngeih tik ah , an va le cu “Makpa” tiah an auh hna. An bia ah a rak um mi cu “ Zinglei Ruah le Makpa thih” an ti. Zingka tein sur ai ot mi ruahsur cu Makpa a thih he ai khat an ti. Zingruah cu an sur ko nain Sau a sur lo. A han tthan colh  ti a si. Makpa  thih tik  zong ah Ngaih a chia ve ko nain, caansau ngaih a chia lo an ti. Cutik ah Fanu lei Nu le pa sin ah zeihmanh khi tampi ruahchan awk khi a um lem lo. AnTu le ciocio hmanh ah khin Fapa lei nih hrin mi Tufa hna cu Fanu nih hrinmi Tufa pawl nak in an dawt deuh. Unau chuakkhat  ciocio hmanh ah Upa deuh cu khuazing bantuk an si tiah an chim tawn. Chim duhnak cu Nu le Pa thluachuah timi an zumh. Pi le Pu hna an thluachuah hi Fapa lei Tu/Fia hna sin lawng ah a um sual lai tiah an ti ii, Chuahnak pu le sinah “Nauchang Phorh” timi hi an tuah tawn. Cutikah Chuahnak Pi le Pu thluachuah cu Fanu le Hrinmi Tu/Fia hna zong nih an co ve tiah an ruah. Mah ka zawn ah hin Chang timi hi a bia pi ngai mi a si. Cu lawng si lo in, Nu lei Phun pi unau rual le Pa lei phunkhat unau rual hna , phun khat le phunkhat an ii hlam an dawtnak an langhternak caan zong a si.

          Ngakchia kum khat an tlinhrawng,kum khat an tlinhlan zong a si ah, Kum a luan deuh a si zong. Nau Changphorh an tuah. Zeitin dah an tuah ti ahcun  Arr tampi an thah. Vok an tthah.Rawl an chuan. Cuhnu ah Chang a hme te cu an tuah, Chang cu hngakchia changphortu ding  a Lu cungah hri te in an phorh ter. Hngakchia te cu  a nu nih a puak ko. Cu cungah cun Changte an lu cungah an bah ii a chuahnak a pu inn lei ah Ti le Rawl, Sa hna he an kal.Ti le Rawl, Sa vialte cu Phunkhat unau hna nih an phorh. Cun Pi le Pu nih Hlei in an don ii a Chang te cu an lak hnu ah Thluachuahnak an pek. Pi le Pu lei zong nih Mah hin kan in don tiah. Arrsa a tel lo Rawl le Sa cu an rak thah. An rak chuan ve. (Note:- Kan Lai phung ah a mak bak tiah ka ruah mi cu Ta le Far hmunkhat ah Arrsa ei tti phung a si lo. Chuahpi Tafar bak si zongah, Cun Phunkhat Tta le Far si zong ah ei tti phung a si lo. An rak hrial peng mi a si. Cun Far le nih Tta le inn ah Arrsa zong ei phung a si lo. Khua te lei ahcun Tta le inn dang an chuak ii, Far le nih rianttuan an bawmh tik hna ah, Arrsa ttheottheo cu a fawi bik a si caah, Arr an thah tik ah, Far le cu an ei duh lo. An caah Arrsa a tel lo mi Meh dang an tuah piak tawn hna.)  

          Tu nu/ Tupa hna nih an rak put mi Arrsa le rawl vialte cu Pi le Pu Lei ii phunkhat vialte an ii sawm hna ii an ei. Cun Pi le Pu nih rak pek mi Rawl , Sa, Eiphun vialte cu Chang a phur tu lei Phunkhat Unau vialte nih ei a si ve. Pi le Pu inn ah hmunkhat ah rawl ei tti a si ko nain, ei mi ti le rawl an ii dang. Arrsa ei an um. Dorawl ei an um. Changphur tu lei nih an rak put ti rawl cu Arsa. Cun Pi le Pu an rak thah mi ti le rawl, Sa cu Dorawl an ti. Dorawl ti cu Donnak hman mi rawl tinak a si ko. Phunkhat le Phunkhat karlak ah nan ti le rawl kan ei hih,tiin nuam ngai in an ei hna. Phun le phun khat karlak ah dawtnak cu Chang bantuk in ai seng. Pu le Tu, Pi le Tu karlak dawtnak zong a fek chin. Pi le Pu an thluachuah zong fanu lei hrinmi Tufa hna sin ah a um ve ti an ruah. Nuam ngai le sunglawi ngai in an rak hmang hna.

          Hihi kan Lai nunphung chung pakhat a tha ngai mi le ai dawh ngai mi nunphung pakhat kan ngeih mi a si. Pa lei Nu le Pa le Nu lei Nu le Pa hna zong hmun khat ah biaruahnak caan an ngeih ni. Nu le phunhawi hna le pa lei phunhawi hna hmunkhat an ii ton ni le caan. An I dawtnak Chang bantuk in a sengh ni le c aan a rak si. Chang hmanh ah Facang thau zong an ngei ko. A thawt zong a thaw deuh ko. Asinain, hi bantuk Nunphung puai caan ah an hman mi Chang cu Banhla, le Laifang Fathau in tuah mi Chang a si.A thawt dan zong ai dang ngai. A tu lio mino hna zong nih kan nunphung kan theih hna ii, Hmai lei Nupi kan thit , Va kan ngeih tik hna zong ah kan zulh khawh hna ahcun chungkhar le miphun hawi karlak zongah thilttha tampi zong a chuak lai tiah ruahchannak ka ngei.

          

Careltu Nan Dihlak Upat Bu in

Salai Ni Peng Ling

Note: Hi a chunglei ah taarmi capaar hi Laiforum ah laakmi a si.